تاریخچه میدان مشق از گذشته تا کنون
میدان مشق که این روزها میدان امام خمینی و یکی از میدان های اصلی شهر تهران به شمار می رود، داستانی طول و دراز دارد.
سن و سال این میدان تقریبا با شکل گیری تهران مدرن یکی است. میدانی که حرف های بسیار از تاریخ دارد.
از تمرین جنگ در میدان مشق تا چراغانی در باغ ملی
از میدان امام خمینی که داخل خیابان سپه میشوید کمی باید پیاده روی کنید تا به سردر زیبای باغ ملی یا همان میدان مشق قدیم برسید.
نامگذاری این میدان به دوران فتحعلی شاه قاجار بازمیگردد. میدان مشق در آن زمان منطقهای نظامی بوده است که در آن تمرین رزم و نبرد میشده.
محوطهی میدان مشق در دوران فتحعلی شاه قاجار بسیار بزرگتر از اندازهی کنونیاش بوده در واقع این میدان یکی از بزرگترین میدانهای جنگی شهر به شمار میرفته.
بعدها در زمان رضا شاه برنامهریزی شد که در این منطقه یک باغ عمومی بسازند و از آن به بعد زمان میدان مشق کاربری نظامیاش را از دست داد به باغ ملی تغییر نام پیدا کرد.
بعد از چند سال هم ساختمانهای اداری در محوطهی باغ ملی ساخته شدند و کاربری فضای سبزش را از دست داد اما همچنان این منطقه را به نام باغ ملی میشناسند
ساخت میدان مشق به دستور فتحعلی شاه قاجار
میدان دراز و چهارگوش مشق به دستور فتحعلی شاه و برای تمرین سپاه ساخته شد، این میدان با مساحت ۴٠٠ متر یکی از بزرگترین میدانهای نظامی تهران بوده است.
هر روز از ساعت ۸ تا ۱۰ در نزدیکی میدان توپخانه صدای مارش نظامی بلندی شنیده میشد و تعداد کثیری از سربازهای پیاده نظام که با نظم خاصی در ستونهای یک شکل ، به روش اروپاییان مشق نظامی میکردند.
برای همین هم نام این میدان را میدان مشق گذاشتند.
گاهی خود والاحضرت هم برای دیدن تمرینهای نظامی به میدان میآمد بالای دروازهای در میدان مینشست و از بالای آن تمرین نظامیان را نظاره میکرد، به افتخار حضور او از ابتدا تا انتهای تمرین، تمام مدت تیرهایی رو به آسمان شلیک میشد.
بعد از مشق هم سربازها که حقوقی برای سرباز بودن نمیگرفتند، تفنگهایشان را تحویل خانه یا دوستانشان میدادند و برمیگشتند سر کار اصلیشان، کارهایی مثل بزازی و قصابی و…
تبدیل شدن میدان مشق به مرکز شهر تهران
در اواسط دوره ناصرالدین شاه قاجار بود که با گسترش شهر تهران، میدان مشق کم کم مرکز شهر واقع شد، کمی بعدتر ساختمانهای نظامی یکی یکی در اطراف میدان قد علم کردند و بناهایی مانند، اسطبل، باروت خانه، کالسکه خانه و غیره به محوطه اضافه شدند.
بعدها ناصرالدین شاه قاجار قسمتی از زمین بالای میدان را به مبلغان مسیحی بخشید تا، یک مدرسه امریکایی و یک بیمارستان و یک کلیسای انجیلی در آن بسازند.
کلیسای مریم مقدس که «رومان عیسی یان» بودجه یکصد هزار تومانی ساخت بنا را متقبل شد و نیکلای مارکف معمار مشهور روسی آن را طراحی کرد.
در ۱۲۴۰ شمسی دیواری به دور میدان مشق کشیدند و وزیر جنگ دوره ناصرالدین شاه محمدخان سپهسالار، در سال ۱۲۴۱ میدان را تجدید بنا کرد دیوارهای آجری و طاقی که امروزه در میدان مشق میبینیم یادگار همان دوران هستند.
وقتی تاریخ در میدان مشق قدم میزند
میدان مشق به دلیل فضای منحصربهفردش خیلی ماجراهای تاریخی را به خودش دیده از مسابقات و نمایش دوچرخهسواری و موتورسواری برای اولین بار گرفته تا نمایش اولین پرواز با بالن که در میان جمعیت حیرت زده در آسمان تهران برگزار شد.
گاهی اوقات در میدان مشق دو پسر بچه انگلیسی نمایش دوچرخه سواری می دادند تا مردم را تشویق به خرید دوچرخه کنند ، گاهی وقت ها که خلوت تر بود ، کودکان الک دولک بازی میکردند.
در سال 1332 هجری قمری در زمان جنگ جهانی اول، اولین هواپیمایی که در ایران دیده شد در این میدان فرود آمد.
هواپیمایی به خلبانی کوزمینسکی لهستانی که میدان مشق را تبدیل به اولین فرودگاه ایران کرد هواپیمایی که مردم هیجان زده و مشتاق برای دیدن آن تا سه روز به این میدان رفت و آمد می کردند.
این میدان همچنین شاهد اعدام شخصیت های سرشناسی در تاریخ نیز بوده است. میرزا رضا کرمانی قاتل ناصرالدینشاه و شیخ فضلالله نوری در این میدان به دار آویخته شدهاند.
میدان مشق چگونه باغ ملی شد؟
وقتی رضا شاه، شاه ایران شد، دستور داد تا پادگانها خارج از شهر انتقال پیدا کنند و در سال ۱۳۰۶ بود که دستور داد میدان مشق تبدیل به باغ شود و امکان استفاده عمومی پیدا کند، قرار شد علاوه بر هتل (مهمانخانه) ساختمانهایی هم برای تئاتر و سینما و فوتبال و تنیس و… هم ساخته شود.
بنا بر دستور شاه دو کامیون شمشاد از رشت به تهران آوردند و محوطه باغ ملی را درختکاری کردند. این منطقه چهار پنج سال بیشتر به صورت باغ استفاده نشد اما همچنان به نام باغ ملی شهرت دارد و خاطره چراغانیها و جشنها و اجراهای موسیقی و آتش بازیها هنوز از حافظه آن پاک نشده است.