قنات قصبه
قنات قصبه بزرگترین و قدیمیترین قنات جهان مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش و تنها اثر پیشنهاد شدهٔ خراسان بزرگ به سازمان جهانی یونسکو برای ثبت است که در شهر گناباد در جنوب خراسان رضوی واقع شده است.
قنات قصبه گناباد در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قنات قصبهٔ گناباد که شاهکارهای آبی جهان است،و از دو رشتهٔ اصلی و شش شاخهٔ فرعی تشکیل شدهاست و مادرچاه آن در دامنهٔ شمالی سیاه کوه و مظهر کنونی قنات در جنوب محلهٔ معروف به قصبهٔ شهر (کوی شرقی) قرار دارد.
طول این قنات بیش از ۳۳ کیلومتر است و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشتهٔ «دولاب نو» با توجه به شیب زمین حدود ۳۰۰ متر (۵+-) و میزان آب دهی آن بیش از ۱۳۰ لیتر در ثانیهاست.
ویژگیهای مذکور در تاریخ:
ناصرخسرو عمق چاه قنات را ۷۰۰ گز و طول آن را ۴ فرسنگ ذکر کردهاست.
رشتهٔ اصلی قصبه که ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد، در امتداد درهٔ پرآب خانیک حفر شدهاست.
قطعه سفالهای پراکنده در اطراف دهانهٔ چاههای این رشته حاکی از این است که رشتهٔ قصبه واقع در کانال اولیهٔ اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشتههای دیگر قنات در مواقع خشکسالی حفر شدهاست.
اما ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چارهای ترغیب کرد که طی آن در فاصلهٔ ۶۸۳ متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کنند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانالها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود.
بازدید و گردشگری:
قنات قصبه گناباد به لحاظ موقعیت و قدمت آن یکی از بهترین مکانهای گردشگری این شهر محسوب میشود و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب میکند.
مظهر این قنات در خیابان ناصر خسرو شهر گناباد قرار دارد.
ساخت مستند قناتک
پروژه ساخت فیلم مستند ۲۰ تا ۲۵ دقیقهای این قنات همزمان با شروع فعالیتهای مربوط به ثبت جهانی این اثر، آغاز شده است.
ساخت این پروژه با همکاری مشترک صدا و سیمای خراسان رضوی و اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی و به کارگردانی سعید توکلی فر انجام میشود.